De zonden der vaderen

monumentslavernijVandaag in het ND lees ik een bijdrage van prof Schutte die uitlegt dat slavernij wel verwerpelijk was maar dat wij daar niet schuldig aan zijn. En dat dus de Raad van Kerken en de Evangelische Alliantie ons op het verkeerde been zetten door over verzoening en erkenning te beginnen. Ik wrijf daarbij mijn ogen uit. Ik wil er eens naast plaatsen wat ik hierover van mijn vader geleerd heb. De lezer oordele zelf.
Lees deze artikelen in Opbouw (pdf)

De geschiedenis is één

Uit schriftelijke bijbelcursus van K.C. Smouter (1928-1974), verschenen ergens in 1968.

  • 31 oktober 1517:
    Luther publiceert zijn 95 stellingen tegen de aflaat aan de deur van de Slotkapel te Wittenberg.
    Begin van de Reformatie.
  • 1618/9 Synode te Dordrecht.
    Konsolidatie van de Nederlandse Gereformeerde Kerken.
    Remonstranten veroordeeld en afgewezen.

Het zijn twee bekende jaartallen, die we hierboven weergaven. Bekend uit … de Kerkgeschiedenis. Het eerste uit de algemene, het tweede uit de vaderlandse kerkgeschiedenis.

  • 1517
    Bisschop Las Casas bereikt toestemming, dat iedere Spanjaard 12 negerslaven kan meenemen naar de koloniën in Amerika.
    Begin van de groothandel in negerslaven door Christenvolkeren
  • 1619
    Een schip onder Nederlandse vlag zet in Virginia twintig negerslaven af.
    Begin van de groothandel in negerslaven door Engelse en Nederlandse christenen op Noord-Amerika.

Dit zijn eveneens twee bekende jaartallen. Althans voor specialisten in een bepaald deel van de geschiedenis: de geschiedenis nml. van slavenhandel en slavernij.

1517 en 1619: beslissende jaren in “de kerkgeschiedenis”, en ook beslissende jaren in “de slavengeschiedenis”.

Slavernij_suikerrietMaar in de geschiedenis-bóéken hebben die twee lijnen vrijwel niets met elkaar te maken. Kerkgeschiedenisboeken vertellen niet over Las Casas en over die “Dutch man-of-warre”, die zijn twintig slaven in Virginia loste. En boeken over de geschiedenis der slavernij vertellen niets over Luther en zijn strijd tegen de aflaat, noch over de toorn van Bogerman toen hij de Remonstranten uit de synode wegzond.

Toch vielen die verschillende feiten in de werkelijkheid samen. Niet alleen in zo’n “jaartal”, neen: in de tijd. In de ondeelbare werkelijkheid van de geest van die eeuw. En zo ook in het levende leven van de mensen van die tijd. Luther heeft bij zijn strijd tegen de aflaathandel en andere ernstige “kerkelijke” zonden steeds heftiger leren schelden tegen de invloed van de oud-Griekse (heidense!) wijsgeer Aristoteles. Sprak hij vanuit Gods Woord, dan antwoordden zij met Aristoteles. Op dezelfde Aristoteles beroept de grote Middeleeuw­se theoloog Thomas van Aquino zich, als hij de slavernij goed­ praat. (zie het art. Sklaverei in RGG)

Eigenwillige godsdienstigheid èn onrecht en geweld, samen geput uit één bron. Wij weten dat ook uit de geschiedenis van Israël: bij Jahwe was recht voor armen en verdrukten, bij Baäl grootgrondbezit, verdrukking en geweld.

Maar wat in het leven één is, dat moet de geschiedenis beschrijver niet scheiden!

synode-dordrechtDe synode van Dordt en het begin van het Nederlandse aandeel in de slavenhandel (1619) is óók niet een toevallige koincidentie geweest. Spanje en Portugal de grote Rooms-Katholieke mogendheden van die tijd, hebben zich een volle eeuw eerder aan het grote kwaad van negerverdrukking en zieleroof bezondigd. Nederland en Engeland deden pas later mee. Waren in de 16e eeuw nog te zeer in beslag genomen door de kerkeljjke Reformatie, en de politieke onzekerheid, die daarmee gepaard ging. Waren toen (waarschijnlijk?) ook nog te zeer onder het beslag van Gods Woord om aan zulke gruwelen mee te doen. Waren in elk geval nog “te klein” onder de volkeren voor wereldgrote ondernemingen, in ’t nette en het grove.

Maar in de 17e eeuw werd Nederland wat mans! Het konkurreerde in de Oost al enige tijd met succes tegen Spanje en Portugal, en overlegde ook over een konkurrentie-positie in de west. Dat werd moeilijker. Die vaart moèst met negertransporten èn kaapvaart lonend gemaakt. En aan dat laatste was risiko verbonden, het risiko b.v. van herleving van de oorlog met Spanje (1619 viel onder het Twaalfjarig Bestand).

In die situatie kwam de Dordtse Synode samen. En deze synode heeft vèrstrekkende gevolgen gehad voor de politiek. B.v. dat mèt de Remonstranten de beletselen voor hervatting van de oorlog met Spanje werden weggenomen. 13 mei 1619 is Van Oldebarnevelt onthoofd en was de baan vrij voor een nieuwe politieke lijn, die in 1621 leidde tot hervatting van de oorlog met Spanje èn oprichting van de WIC, de eerste Nederlandse slavencompagnie!

In het wèrkelijke leven was dat àllemaal één.

MoriaanOnze Gereformeerde voorouders, die de glorie van de Dordtse Synode beleefden, zijn dezelfden, die de gevels van hun handelshuizen in Amsterdam en Middelburg versierden met Moorkoppen, en die elkaar ontmoetten in herberg “De Mooriaen”. Dezelfde Synode, die tegen de Remonstranten zo dapper opkwam voor Gods vrije verkiezing en verwerping, heeft het kennelijk niet nodig geoordeeld, de Christenheid voor te houden, hoe hartgrondig de HERE roof van en handel in zielen verwerpt, en gerechtigheid aan weerlozen verkiest.

1517 en 1619 kerkgeschiedenis en slavengeschiedenis hebben in hoge mate “geschiedenis gemaakt”.

De hoofdproblemen van de wereld van nu gaan regelrecht terug op de bemoeiingen van onze Gereformeerde voorouders met de Aziatische en Afrikaanse volkeren. Hoe moeten wij die problemen leren begrijpen, als wij onze geschiedenis niet kennen? Als de achtergronden van de wereld van nu in de boeken uiteenliggen, zoals de deeltjes van een leg-puzzle? Wat belangrijker is. hoe moeten wij de HERE leren kennen, de levende God, die Zijn genade schenkt, als wij Hem liefhebben en onze zonden belijden, maar Wiens toorn wij zeer te vrezen hebben, als wij Hem niet metterdaad in de wereld dienen? Sinds Dordt 1619 heeft hier in Nederland de theologie van “Gods onveranderlijk Wezen” een hoge bloei beleefd. Hoe moeten wij eigenlijk de HERE leren kennen als de lévende God, als onze eigen geschiedenis èn ons eigen leven uiteengebroken liggen in hokjes “geestelijk leven”, “kerkelijk leven”, “sociaal-ekonomische sektor”, “de wereld van de politiek” en nog veel meer?

 

Zielen roven

K.C. Smouter, 11 februari 1967, Kerkblad van Breda No. 1085

10-gebodenMen stelt weleens de vraag: waarom heeft de HERE onder de woorden van Horeb nog apart (naast het 10e Gebod “Gij zult begeren…”) als 8e Gebod gezegd: “Gij zult niet stelen”? En nog wel in één adem met het 6e  en 7e Gebod, met zonden waarop de doodstraf stond!

Als we de nadere Thora des HEREN over diefstal opslaan, b.v. in het zgn. Verbondsboek (Ex.20-24), dan blijkt dat de HERE diefstal van vee en andere geldwaardige goederen niet eens zo zwaar aanrekende, en matiger liet bestraffen dan wij gewend zjjn .

Maar dan zien wij, dat er toch één soort van diefstal was, die de HERE héél hoog opnam, en wel degelijk liet straffen met de doodstraf, nml. “Wie EEN ZIEL rooft… zal zekerlijk ter dood gebracht worden”, Ex . 21:16, Deut .24:7, SV. Vergelijk Josef in Gen. 40:15 “Ik ben GESTOLEN uit het land der Hebreeën”.

weglokkenAls men de onder ons gangbare strafmaat vergelijkt bjj bankoverval of treinroof en… kidnapping of weglokking van meisjes om die te exploiteren, dan blijkt daaruit, hoezeer onze afvallig-christelijke wereld verstrikt is in materialisme: dood geld weegt bij ons zwaarder dan levende zielen!

Wat “roven van zielen” betreft rust er trouwens een eeuwenoude schuld op de christen-volkeren . Slaat u daarover in een grote Encyclopaedie het artikel “Slavernjj” maar eens na. En let u dan vooral op het Nederlandse aandeel in  de slaventransporten van Afrika naar Amerika sinds de 17e eeuw. Deze slavenhandel heeft  enorme kapitalen in het laadje gebracht. Eén van de pijlers van “de Gouden Eeuw’! Maar we hebben daardoor vooral toorn opgehoopt als een schat tegen de dag der vergelding.

Hoe zwaar de HERE al eeuwen voor Christus het de heidenvolkeren rond Israël aanrekende, dat zij “een hele bevolking wegsleepten en verhandelden” lezen we bijvoorbeeld in Amos 1 en 2. Het is één van de redenen geweest, waarom de HERE in die tijd dè “Slavengrossier” van die tijd, Assyrië, opwekte, als “roede van Zljn toorn” .

Het moet ons daarom niet verwonderen dat de slavernij die de christenvolkeren over miljoenen zwarte en bruine mensen heeft gebracht, en de slachtingen die zij hebben aangericht onder de oorspronkelijke bewoners (de Indianen) van Zuid- en Noord-Amerika een nasleep van onoplosbare rassen-problemen heeft achtergelaten en dat de christenvolkeren speciaal na de laatste wereldoorlog allemaal diep vernederd werden in hun “overzeese gebiedsdelen”.

Bovendien zien wij speciaal die voormalige koloniën tot haarden van slepende oorlogen worden (Viëtnam), waaraan het Westen grote verliezen aan manschappen en kapitalen lijdt, waaraan het Westen vooral ook zijn gezicht, zijn aanzien steeds meer verliest .

Het is niet te voorzien, hoeveel wij in de toekomst nóg zullen moeten lijden. Zou de Rechter der ganse aarde geen recht doen?

Wij hebben als christenen dikwijls verblind bij een open Bijbel geleefd. De Here heeft de Schriftgeleerden van Zijn tijd verweten, dat ze in “het kleine” van de Wet zo sekuur waren dat ze zelfs een mug nog uit wisten te ziften, maar dat in “het grote” van de Wet zelfs een kameel erop door kon.

Zo hebben wij lange tijd bij het 8e Gebod geleefd. Nederlandse kooplui stonden bekend als onkreukbaar-rechtvaardig in geldzaken (maar dat is bij de HERE “het kleine” van het 8e Gebod). In “het zwaarste” van het 8e Gebod (roven van levende zielen) grossierden ze in boosheid.

En… dat hebben ze echt niet geweten. Hoe warm ze bij de remonstrantse twisten ook liepen voor de goddelijke verkiezing en verwerping en voor de verdorvenheid van het menselijk geslacht, zij wisten niet van de verdorvenheid van hun slavenhandel, en van Gods hartgrondige verwerping van diefstal van levende zielen. Daarover schreef geen mens, dacht geen christenmens. Dàt heeft tussen Rome en Reformatie en tussen Contra-remonstranten en Remonstranten geen punt van discussie betekend.

Israël heeft mee om de zonde van roven van zielen in ballingschap gezucht “O God, heidenen zijn Uw erfdeel binnengedrongen… Gij hebt ons verkocht voor een spotprijs. Hoelang nog, HERE? – Zult. Gij voortdurend toornen? Reken ons de ongerechtigheid der voorvaderen niet toe…”